Gujarati Gazalo ane Kavitao

ડી. એચ. લૉરેન્સ (અનુ. મહેશ દવે) - રાતે આવ્યો ચોર


આવી ચડ્યો કાલે રાતે મારે ત્યાં ચોર
ફટકાર્યું મારા માથામાં એણે અજાણ્યું ઓજાર.
મેં રાડ પાડી, પણ નો’તું કો’ સુણનાર
પડ્યો રહ્યો ચૂપચાપ અક્કડ ને ટટ્ટાર.

ઊઠયો આજ સવાર
ના કાંઇ મળે અણસાર.
કદાચ હતું એ સપનું દઇ જતું ભાવિનો ભણકાર,
કેમ કે હવે પડે નહીં ચેન જરાયે વાર.

- ડી. એચ. લૉરેન્સ (અનુ. મહેશ દવે)


કરસનદાસ લુહાર - મૃગજળની છાલકો

આંખમાં વ્હેતી નદી રીસાઇને ભાગી હતી,
સ્વપ્નમાં મૃગજળની જ્યારે છાલકો વાગી હતી.

વિસ્તરણ ને ઉડ્ડયનના અર્થને અળગા કરી
આભ તેં માગ્યું હતું; પાંખ મેં માગી હતી.

ઘેન ને ઘારણથી ઘેર્યા ગામની ચિંતા મહીં -
છેક છેવાડાની શેરી રાતભર જાગી હતી.

થૈ ગયા નિર્મૂળ કોઇ વૃક્ષ પેઠે જે શમી,
એ જ વૃત્તિ મૂળમાં પૂરેપૂરી બાગી હતી.

અંગુલિને તુજ ત્વચાનું જે રીતે રેશમ અડે;
એ રીતે ખૂશ્બો જ મારા શ્વાસને વાગી હતી !

- કરસનદાસ લુહાર

અમૃત ઘાયલ - વગર

દુ:ખ વગર, દર્દ વગર, દુ:ખની કશી વાત વગર
મન વલોવાય છે ક્યારેક વલોપાત વગર

આંખથી આંખ લડી બેઠી કશી વાત વગર
કંઈ શરૂ આમ થઈ વાત શરૂઆત વગર

કોલ પાળે છે ઘણી વાર કબૂલાત વગર
એ મળી જાય છે રસ્તામાં મુલાકાત વગર

એમ મજબૂરી મહીં મનની રહી ગઈ મનમાં
એક ગઝલ જેમ મરી જાય રજૂઆત વગર

આ કલા કોઈ શીખે મિત્રો કનેથી ‘ઘાયલ’
વેર લેવાય છે શી રીતે વસૂલાત વગર

- અમૃત ‘ઘાયલ’


હરીન્દ્ર દવે - મ્હેકમાં મ્હેક’ મળી જાય


મ્હેકમાં મ્હેક’ મળી જાય તો મૃત્યુ ન કહો,
તેજમાંતેજ ભળી જાય તો મૃત્યુ ન કહો,
રાહ જુદો જો ફંટાય તો મૃત્યુ ન કહો
શ્વાસની લીલા સમેટાય તો મૃત્યુ ન કહો.

દીર્ઘયાત્રાની જરૂરતથી સજ્જ થઇ જઇને,
એક મંજિલની લગન આંખે ઊતરવા દઇને,
ભાનને ક્ષણને કાળજીથી સમેટી લઇને,
‘આવજો’ કહીને કોઇ જાય તો મૃત્યુ ન કહો.

જે નરી આંખે જણાયાં ન એ તત્ત્વને કળવા,
જે અગોચર છે એ અસ્તિત્વને હરદમ મળવા,
દૂર દુનિયાના રહસ્યોનો તાગ મેળવવા,
દ્રષ્ટિ જો આંખથી છલકાય તો મૃત્યુ ન કહો.

શબ્દ ક્યાં પહોંચે છે તે જાતે નીરખવા માટે,
ભાનની સૃષ્ટિની સીમાને પરખવા માટે,
દિલના વિસ્તારની દુનિયાઓમાં વસવા માટે,
કોઇ મહેફિલથી ઊઠી જાય તો મૃત્યુ ન કહો.

-હરીન્દ્ર દવ


ભરત વિંઝુડા - લઈ નીકળ્યાં

પોતપોતાનો સૂરજ લઈ નીકળ્યાં
માપસરની સૌ સમજ લઈ નીકળ્યાં

વસ્ત્ર ખંખેરો તો ખંખેરાય તે
ઊડતી થોડીક રજ લઈ નીકળ્યાં

આપણે ઘડિયાળના કાંટાની જેમ
માત્ર ફરવાની ફરજ લઈ નીકળ્યાં

એક પગ અટકે ને ચાલે છે બીજો
લાલ-લીલા બેઉ ધ્વજ લઈ નીકળ્યાં

શબ્દને મૂકી દઈને કોશમાં
પંખીઓ જેવી તરજ લઈ નીકળ્યા

- ભરત વિંઝુડા


સુરેશ દલાલ - સાવ એકલો છું


બધાંયથી છૂટો પડીને સાવ એકલો છું મારા ખંડમાં.
અખંડ એકાંતને સાચવીને હું બેઠો છું મારી સાથે.
સાંજની હ્ળુ હળુ જેવું મૌન સહજપણે લઇ આવે છે
મારે માટે મધુર મુલાયમ રેશમી રજાઇ જેવો અંધકાર.

બારી ખોલી નાખીને બંધ બારણે જીવવું મને ગમે છે.
અસ્તિત્વની આસપાસ રચાઇ જાય છે એક નીરવ સરોવર.
કમ અળ આપમેળે ખૂલતાં જાય છે અને ભ્રમર પણ
ગુંજનને હોઠ પર અટકાવી રાખીને મારા એકાંતની ઇજ્જત કરે છે.

કોઇ અજબગજબની લિજ્જત માણું છું મનના મયખાનામાં.
હોશથી બેહોશ થવાની મજા કોઇ ઓર જ હોય છે.
ભાવ-અભાવ-પ્રતિભાવ-પ્રત્યાઘાત-અપેક્ષા-ઉપેક્ષા -
કશું જ ક્યાંય પણ નડતું-કનડતું નથી.

વાણીથી વિખૂટો પડીને હવે મન સાથે પણ મૂગો થતો જાઉં છું
અને ગાવાનાં કેટલાંયે ગીતને અલ્વિદા કરીને મારામાં વિરમું છું.

- સુરેશ દલાલ


મંગેશ પાડગાંવકર (અનુ. નલિની માડગાંવકર) - આવો પણ વરસાદ


ગડગડતો, બડબડતો, બેફામ,
વરસાદ આવે છે ધડાધડ ગબડતો,
સાવ સામો, આડોતેડો, અસ્તવ્યસ્ત,
એને અસહ્ય લાગે,
જો કોઇ એના સિવાય બીજે ધ્યાન દે તે.

વરસાદ મહા નટખટ, ઢોંગી ઊભા રહે
ભાવભીનો બની મંદિર પાસેના ફૂટપાથ પર
શ્રધ્દ્રાપૂર્વક ગણગણતો કરે નામજપ
અને પછી અચાનક ખિખિયાતા કરતો
પીછો પકડે એકાદ નાજુક રંગીન છત્રીનો !

ઝાડને ભેટી ઝંઝેડતો,
વડવાયો પર હીંચતો,
ડુંગરનો તકિયો લેતો,
નદીને ઠોંસો મરતો !

નિશાળ પાસેની ગલ્લીમાં
નવોસવો સાઇકલ શીખતો લાગે !

કંટાળેલા મુછાળા હવાલદાર
જેવો વરસાદ ક્યારેક ક્યારેક
ઘોઘરા અવાજે બરાડે !

મુંબઇના ભૈયા જેવો વરસાદ ક્યારેક
દૂર ઉત્તર પ્રદેશ્માં રહેતી વહુને યાદ કરી ઉદાસ થાય
અને પછી એકધારાઅવાજથી
એકલો એકલો
તુલસીકૃત રામાયણ આરડવા માંડે !

વરસાદ મારી બારીમાં આવે છે,
શું કહું ? સાવ નાગડો !
કમ સે કમ લંગોટી ?
એનું પણ નામનિશાન નહીં !

ઠંડી ભરાઇ હોય એમ મારી બારી ધડાધડ અથડાય !
બારીમાંથી વાછટ મારતો મને કહે છે :
“ઉઠ યાર, ફેંક કપડાં અને નીકળ બહાર !
આજ સુધી તો તારાં કપડાં જ જીવ્યાં
એકાદવાર ભૂલથી યે તું જીવ્યો છે ખરો ?
બહાર નીકળ, કપડાં ફેંકી બહાર પડ,
ગોરખ આયા, ચલો મછિંદર ગોરખ આયા !”

- મંગેશ પાડગાંવકર (અનુ. નલિની માડગાંવકર)


ભગુભાઇ ભીમડા - બની શકાય તો

બની શકાય તો કોઇકનો સહારો બનીએ.
કોઇકના જીવનનો તારણહારો બનીએ …

જીવન તો એક વિશાળ વટવૃક્ષ જેવું છે.
કોઇક નિર્દોષ પંખીડાંનો માળો બનીએ …

ઉનાળાના તાપમાં શીતળતા પણ દોહયલી
કોઇક વટેમાર્ગુનો ભલો આશરો બનીએ …

મંઝિલ કે ધ્યેય દરેક જીવનમાં હોય છે
કોઇક જીવન સાથીનો સથવારો બનીએ …

દિલથી દિલ મળે એ તો પ્રેમીઓની રીત છે
કોઇક પ્રેમાળ દિલનો દિલદારો બનીએ …

શ્રવણ જેવા તો આપણે ન કહેવાય પણ
કોઇક આંધળા મા-બાપનો સહારો બનીએ …

સંસારના પથ પર પથિકો અટવાય છે
કોઇક રસ્તો ભૂલેલાનો ઇશારો બનીએ …

જીવન નાવ તો મધદરિયે અટવાય છે
કોઇકના માટે સાગરનો કિનારો બનીએ …

- ભગુભાઇ ભીમડા(ભરૂચ)


પંચમ શુક્લ - ખગ-વિવર્ણ-ખેવના


(ખાસ પંચમ શુક્લને આભારી છીએ આ કવિતા મોકલવા બદલ)

હું જ રહું છું મારી અંદર ને
મારો માળો હું જ બનું છું.
ખીલે ખોડ્યું પંખી છું હું-
લીલાં તરણાંનાં નભમાં;
સૂકું સૂકું ઘાસ ચણીને-
પીળું પીળું ઊડું છું.

ઝીણી ઝીણી આંખોથી હું રોજ પરોવું
ભૂરાં ભૂરાં ગહન ગગનમાં
ઘેરું ઘેરું નીલ નિમજ્જન!

કોઈ કહે કે- કીધા વિના પણ
મારું ઉડ્ડ્યન હું જ બનું છું.
મારું ઉડવું, સરવું, ઠરવું
ને ચાતરવું ચિત્ત હવામા;

લગીર બને તો-
પરોઢનાં ધુમ્મ્સની પીંછી જેવું
ઢાંકી દેવું ને ઢંકાવું
બસ વિંધાવું ઝાકળ જેવું
સૂર્ય કિરણનાં વિવર્ણ બાણે
ને રેલાવું ઈન્દ્રધનુની કોરે કોરે
રોજ સવારે
રંગ રંગના ગીત ગુંજતા ટાણે.

- પંચમ શુકલ


રાજેન્દ્ર શાહ - આવી રળિયાત

આસોની રાત આલિ ! આવી રળિયાત રે,
ચાંદરણે સોહ્ય રૂડાં ધરતીનાં ગાત રે.

સીમસીમની તે દૂર મેલીને કામળી,
કુંજકુંજ રનકંતી ભોમ,
રોમરોમ માહીં નહીં માથે આનંદ
એમે ઝાઝેરું ઝૂકતું વ્યોમ :
વરસે છે આજ ભલીવાસ પારિજાત રે …

આહીંને તે આંગણે વીતેલી વેળ
અને આવી છે આવતી કાલ,
બેઉનીય સંગ રમે તાલમહીં ‘આજ’
એની ઠમકે શી ચંચલ ચાલ !
મેઘ્ના તે રંગ કેરી આહીં શી વિસાત રે …

એવી હવા છે, કોઇ એવી છે લ્હેર,
મનમૂંગાને બોલવું અપાર,
વેણમહીં બોલ ના પુરાય રે અધિર,
એનો ઠુકો રેલાય વારવાર :
અરધે અટવાય મારા હૈયાની વાત રે …

- રાજેન્દ્ર શાહ


રૂપચંદ ગરાસિયા - રમતો-ભમતો, હસતો-ગાતો દરિયો


તારો દરિયો, મારો દરિયો, મીઠાં કરતાં ખારો દરિયો,
વહાણો હારે, દોડે દરિયો, દેશ-વિદેશને જોડે દરિયો,
માછીને મન જાળ છે દરિયો, માછલીઓનો પ્રાણ છે દરિયો,
પૂનમ-અમાસે જાગે દરિયો, આભને અડતો જાણે દરિયો,
હસતો-કૂદતો-ગાતો દરિયો, રાત-દિવસ લહેરાતો દરિયો,
વાઘણ જેવો ગર્જતો દરિયો, નવતોફાનો સર્જતો દરિયો,
રમતો દરિયો, ભમતો દરિયો, માનવમનને ગમતો દરિયો.

- રૂપચંદ ગરાસિયા

અનામી - लम्हा

गुज़रता ही नहीं वह एक लम्हा
एक मैं हूँ कि बीता जा रहा हूँ …

- અનામી


સુરેશ દલાલ - શું છે ?

ધિક્કાર શું છે ?
પ્રેમશૂન્યતા.

પ્રેમ શું છે ?
હ્રદય રિકતતા.

હ્રદય શું છે ?
પ્રેમની સભરતા.

ચહેરો શું છે ?
ખભા પરની નિશાની.

આંખ શું છે ?
ઊંડા કૂવાનાં કોરાં પાણી.

સંબંધ શું છે ?
ઉઝરડા… ઉઝરડા…

યૌવન શું છે ?
વૃધ્દ્રાવસ્થાની પૂર્વ અવસ્થા.

આવતી કાલ શું છે ?
આજની પ્રતીક્ષા.

માણસ શું છે ?
ભૂખ અને ભિક્ષા.

જીવન શું છે ?
મરણ તરફની ગતિ.

પ્રશ્ર્નો શું છે ?
અનુત્તર ઉત્તરની સ્થિતિ.

- સુરેશ દલાલ